Kompositionen für Weihnachten

In deze uitgave zijn vier min of meer uitgebreide composities over kerstmelodieën opgenomen. De laatste drie zijn van tamelijk recente datum, de eerste is twintig jaar geleden geschreven. De stijl, de compositie-ideeën en het klankidioom zijn onderling sterk verschillend.

De Koraalbewerking “Vom Himmel hoch da komm Ich her” is in barokstijl geschreven. De cantus firmus-regels, in de tenor met pedaal gespeeld, worden voorafgegaan door een meerstemmige voorimitatie, gehuld in een vloeiend zestienden-patroon.

De Fantasie over “Macht hoch die Tür, die Tor macht weit” heeft een laat-barok, rococo-achtig karakter. Na de ouverture (andante) volgt een gecoloreerde cantus firmus in de sopraan (meno mosso), vervolgens de eigenlijke koraalbewerking in trio-vorm (allegretto) met de cantus firmus in de tenor, afgewisseld met een steeds terugkerend beweeglijk motief in de manuaalstemmen. De fantasie wordt besloten met een verkorte reprise van de ouverture.

De Noël “Midden in de winternacht” is in een moderner idioom geschreven. Het eerste deel, Pastorale, ontleent zijn herderlijk karakter aan het siciliano-ritme. Daar waar bij de registratieaanwijzingen RP (rugpositief) wordt vermeld, klinkt de cantus firmus. De uitvoering is gedacht voor drie klavieren, maar twee klavieren is ook mogelijk; HW (hoofdwerk) en BW (bovenwerk) worden dan op één klavier gespeeld, het RP enigszins uitkomend. In het tweede deel, Koraal, speelt de bovenstem de melodie, voortdurend ondersteund door wervelende triolen in de middenstem, die door hun grillig karakter regelmatig de toonsoort doen uitwijken.

De laatste compositie “In dulci jubilo” heb ik mij voorgesteld als een voortdurend jubilo galmend gebeier van klokken, vandaar de neventitel “quasi carillon”. De klokken komen op gang aan het begin en verstommen aan het eind. De middelste klok (HW), begeleid door twee hogere klokken (RP), laat onophoudelijk een vijftoonsmotief horen, dat veelvuldig van hoogte verandert, met als gevolg een wisselende tonaliteit. Dit vijftoons-ostinato klinkt in voortdurende wrijving met de driekwartsmaat waarin de basklok (pedaal), eveneens modulerend, met onderbrekingen de melodie laat horen.

Johan Beeftink, najaar 2007